پیشگفتار
خداوند قادر و رحمان و رحیم را سپاس می‌گوید که با بذل الطاف بیدریغ خود به این نگارندۀ ناچیز توان و اندیشه اعطا نمود تا به عهد فرهنگی خود وفا کرده، چند ماه بعد از تألیف و انتشار جلد اول کتابِ «پژوهشی در تاریخ پزشکی و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضر –از پیشگامان تا طب اسلامی»، جلد دوم آن نیز تحت عنوان «پژوهشی در تاریخ پزشکی و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضر –ایران از دوران مغول و تیموریان تا عصر حاضر» و در دو بخش جداگانه به علاقمندان و پژوهندگان دانش و فن پزشکی ارایه نماید. این جلد به سبب دربرگرفتن انبوه مطالب، عکسها و نمودارها و جداول در دو بخش و دو مجلد مجزا تهیه و تدوین شده تا حتی‌الامکان بهره‌برداری آنچه از نظر حمل‌ونقل و چه از نظر مطالعه سهل و سودمند گردد. بعلاوه، علی‌رغم امساک از نگارش پیشگفتار جز آنچه در جلد اول کتاب آمده، تقسیم‌بندی جلد دوم در دو بخش و نیز وصول چند نقد و بررسی و نقطه‌نظر پربار و ارزشمند جمعی از فرهیختگان و صاحبان اندیشه و ارباب جراید و مقامات اجتماعی و فرهنگی این مؤلف را بر آن داشت که آنها را در جلد دوم همین کتاب منعکس نماید. لذا بدین منظور کلیۀ اظهارنظرهای دریافت شده به ترتیب حروف الفباء در ابتدای بخش اول و قسمت پایانی بخش دوم کتاب حاضر درج گردیده است. همچنین هنگامی که این کتاب در مراحل پایانی چاپ و انتشار قرار داشت چند نقد و بررسی مربوط به جلد اول واصل گردیده که امیدوار است در جلد سوم منعکس شود.
متمم پیشگفتار
ده سال پیش در سال 1378، همان‌گونه که در پیشگفتار این کتاب ذکر شده، جلد دوم این مجموعۀ تاریخ پزشکی، به دو بخش تحت عنوان «ایران از دورۀ مغول تا عصر حاضر –بخش اول» و «ایران از دورۀ مغول تا عصر حاضر –بخش دوم» تقسیم و منتشر گردید. تا آن تاریخ قرار بر این بود که مجموع مجلدات کتاب حاضر تا همین جا بسنده شود. اما استقبال فراوان علاقمندان به تاریخ پزشکی داخل کشور و خارج از آن، این نگارنده را تشویق نمود تا ذخایر تاریخ پزشکی خود را که حاصل سالهای متمادی صرف وقت و پول بوده، با استمداد از کارشناسان و متخصصان داخلی و خارجی به صورت مکتوب درآورده و منتشر نماید. یه یاری حق‌تعالی این تصمیم فرهنگی سنگین و پرهزینه از قوه به فعل درآمد و دایره‌المعارفی شامل بیست کتاب تهیه و چاپ و آخرین مجلد آن در سال 1387 منتشر شد.
پس از انتشار دایره‌المعارف بیست جلدی «پژوهشی در تاریخ پزشکی و درمان جهان از آغاز تا عصر حاضر»، محتویات کتابها مورد توجه صاحب‌نظران در سطوح مختلف علمی قرار گرفت و برخی از آنان به نگارنده توصیه نمودند که طلیعه (فارسی و انگلیسی) و کتابهای دوم و سوم (ایران از دورۀ مغول تا عصر حاضر –بخشهای اول و دوم) مصلحت است از نظر مطالب، عکسها و تصاویر، و فهرست اعلام تکمیل شود. نگارنده هم پس از بررسیهای بسیار تصمیم گرفت کتابهای یاد شده را تکمیل و منتشر سازد تا مندرجات آنها بهتر و بیشتر مورد استفادۀ طالبان دانش تاریخ پزشکی قرار گیرد. اینک کتاب دوم از مجموعۀ مذکور که تمام کارهایش پایان یافته انتشار می‌یابد. سه کتاب بعد یبه ترتیب کتاب سوم، طلیعه به زبان فارسی و طلیعه به زبان انگلیسی پس از این کتاب به جمع دیگر مجلدات دایره‌المعارف بیست جلدی خواهند پیوست.
در هر حال برای اینجانب جای خوشوقتی است که با انتشار این مجموعه می‌توانیم دین خود را به میهن پاک و مقدسم ادا نمایم.
محمدتقی سرمدی
تیرماه 1388